همنشینی با افراد پست

همنشينى با افراد پست

همنشينى با افراد پست كه بسيارى از آن ها همان فساق مى‌باشند و بعضى هم كه جزء فساق نيستند ولى براى مجالست مناسب نمى‌ باشند، روايات ذيل اين گونه افراد را معرفى مى‌ نمايند.

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ الْكِنْدِيِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ كَانَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام إِذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قَالَ يَنْبَغِي لِلْمُسْلِمِ أَنْ يَتَجَنَّبَ مُوَاخَاةَ ثَلَاثَةٍ الْمَاجِنِ الْفَاجِرِ وَ الْأَحْمَقِ وَ الْكَذَّابِ فَأَمَّا الْمَاجِنُ الْفَاجِرُ فَيُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ وَ يُحِبُّ أَنَّكَ مِثْلُهُ وَ لَا يُعِينُكَ عَلَى أَمْرِ دِينِكَ وَ مَعَادِكَ وَ مُقَارَبَتُهُ جَفَاءٌ وَ قَسْوَةٌ وَ مَدْخَلُهُ وَ مَخْرَجُهُ عَارٌ عَلَيْكَ وَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَإِنَّهُ لَا يُشِيرُ عَلَيْكَ بِخَيْرٍ وَ لَا يُرْجَى لِصَرْفِ السُّوءِ عَنْكَ وَ لَوْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ رُبَّمَا أَرَادَ مَنْفَعَتَكَ فَضَرَّكَ فَمَوْتُهُ خَيْرٌ مِنْ حَيَاتِهِ وَ سُكُوتُهُ خَيْرٌ مِنْ نُطْقِهِ وَ بُعْدُهُ خَيْرٌ مِنْ قُرْبِهِ وَ أَمَّا الْكَذَّابُ فَإِنَّهُ لَا يَهْنِئُكَ مَعَهُ عَيْشٌ يَنْقُلُ حَدِيثَكَ وَ يَنْقُلُ إِلَيْكَ الْحَدِيثَ كُلَّمَا أَفْنَى أُحْدُوثَةً مَطَرَهَا بِأُخْرَى مِثْلِهَا حَتَّى إِنَّهُ يُحَدِّثُ بِالصِّدْقِ فَمَا يُصَدَّقُ وَ يُفَرِّقُ بَيْنَ النَّاسِ بِالْعَدَاوَةِ فَيُنْبِتُ السَّخَائِمَ فِي الصُّدُورِ فَاتَّقُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ انْظُرُوا لِأَنْفُسِكُمْ؛ حضرت صادق عليه السلام فرمود، هر زمان اميرالمؤمنين عليه السلام به منبر مى رفت مى فرمود: سزاوار است از براى مسلمان كه رفاقت با سه كس دورى جويد: پر روى بى باكى كه تباهكار است، و احمق، و دروغگو، اما شخص پر روى تباهكار پس كردار خويشتن را براى تو بيارايد و دوست دارد كه تو نيز مانند او باشى، و نه در كار دين تو را كمك كند و نه در كار آخرت، و نزديكى با او جفاكارى و سنگدلى است و ورود و خروج او (و رفت و آمدش) براى تو ننگ است، و اما احمق پس كار خيرى درباره تو انجام ندهد، و به جلو گيريش از رسيدن بدى به تو اميدى نيست اگر چه خود را به تلاش ‍ اندازد و بسا كه بخواهد بتو سودى برساند ولى ( از روى حماقت ) زيانت رساند، پس مرگ او به از زندگيش مى باشد، و خموشى او به از گفتارش، و دورى او ( از تو ) به از نزديكى اوست، و اما دروغگو زندگى كردن با او بر تو گوارا نشود، گفتار تو را بديگران باز گويد، و از ديگران بسوى تو درآيد، هرگاه افسانه را به پايان رساند آن را با افسانه ديگرى مانند آن بچسباند ( و در نسخه وافى ( مطها ) است يعنى بكشاند ) تا بدان جا كه راست گويد ولى كسى باور نكند، و ميانه مردمان را بدشمنى پراكنده سازد، و در سينه ها تخم كينه افشاند و بروياند، از خداى عزوجل بپرهيزد و خود را بپائيد. (اصول كافى، جلد 4، صفحه: 453، رواية: 1)

وَ فِي رِوَايَةِ عَبْدِ الْأَعْلَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام لَا يَنْبَغِي لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ يُوَاخِيَ الْفَاجِرَ فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَهُ فِعْلَهُ وَ يُحِبُّ أَنْ يَكُونَ مِثْلَهُ وَ لَا يُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ دُنْيَاهُ وَ لَا أَمْرِ مَعَادِهِ وَ مَدْخَلُهُ إِلَيْهِ وَ مَخْرَجُهُ مِنْ عِنْدِهِ شَيْنٌ عَلَيْهِ؛ و نيز آن حضرت عليه السلام حديث كرده كه فرمود: شايسته نيست كه مرد مسلمان با شخص تبهكار طرح برادرى افكند، زيرا كه او كردار خود را برايش بيارايد و دوست دارد كه آن مسلمان هم چون او شود و او را نه در كار دنيا و نه در كار آخرتش كمك نكند و رفت و آمدش براى او ننگ است. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:453، رواية:2)

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ عليه السلام قَالَ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ عليه السلام إِنَّ صَاحِبَ الشَّرِّ يُعْدِي وَ قَرِينَ السَّوْءِ يُرْدِي فَانْظُرْ مَنْ تُقَارِنُ؛ حضرت ابوالحسن عليه السلام فرمود: عيسى بن مريم عليه السلام فرموده: همانا شخص بدكار بدى وى سرايت كند، و همنشين بد انسان را به هلاكت افكند، پس بنگر با چه كس همنشينى گردى. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:454، رواية: 4)

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَا عَمَّارُ إِنْ كُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسْتَتِبَّ لَكَ النِّعْمَةُ وَ تَكْمُلَ لَكَ الْمُرُوءَةُ وَ تَصْلُحَ لَكَ الْمَعِيشَةُ فَلَا تُشَارِكِ الْعَبِيدَ وَ السَّفِلَةَ فِي أَمْرِكَ فَإِنَّكَ إِنِ ائْتَمَنْتَهُمْ خَانُوكَ وَ إِنْ حَدَّثُوكَ كَذَبُوكَ وَ إِنْ نُكِبْتَ خَذَلُوكَ وَ إِنْ وَ عَدُوكَ أَخْلَفُوكَ؛ عمار بن موسى گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: اى عمار اگر خواهى كه نعمتت پا برجا باشد، و مردانگيت كامل و بى عيب باشد، و زندگيت نيكو گردد، بنده هاى زر خريد و اشخاص پست را در كارهاى خود وارد مكن، زيرا اگر امانتى به ايشان سپارى به تو خيانت كنند، و اگر خيرى برايت آورند دروغ گويند، و اگر بنكبت روزگار دچار شوى رهايت كنند، و اگر و عده اى به تو دهند بدان وفا نكنند. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:454، رواية:5)

قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ حُبُّ الْأَبْرَارِ لِلْأَبْرَارِ ثَوَابٌ لِلْأَبْرَارِ وَ حُبُّ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ فَضِيلَةٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ زَيْنٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْأَبْرَارِ لِلْفُجَّارِ خِزْيٌ عَلَى الْفُجَّارِ؛ گويد: و نيز از آن حضرت عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: دوست داشتن نيكان نيكان را براى آن ها ثواب است، و دوست داشتن تبهكاران نيكان را براى نيكان فضيلت است، و دشمنى تبهكاران با نيكان براى نيكان زينت است، و دشمنى نيكان با تبهكاران براى تبهكاران خوارى و رسوائى است. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:454، رواية:6)

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِمَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ قَالَ لِي أَبِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا يَا بُنَيَّ انْظُرْ خَمْسَةً فَلَا تُصَاحِبْهُمْ وَ لَا تُحَادِثْهُمْ وَ لَا تُرَافِقْهُمْ فِي طَرِيقٍ فَقُلْتُ يَا أَبَتِ مَنْ هُمْ عَرِّفْنِيهِمْ قَالَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْكَذَّابِ فَإِنَّهُ بِمَنْزِلَةِ السَّرَابِ يُقَرِّبُ لَكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ لَكَ الْقَرِيبَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْفَاسِقِ فَإِنَّهُ بَائِعُكَ بِأُكْلَةٍ أَوْ أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْبَخِيلِ فَإِنَّهُ يَخْذُلُكَ فِي مَالِهِ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْقَاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنِّي وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي ثَلَاثَةِ مَوَاضِعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ وَ قَالَ فِي الْبَقَرَةِ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ؛ حضرت صادق عليه السلام از پدرش عليهما السلام حديث كند كه پدرم على بن الحسين عليهما السلام بمن فرمود: اى فرزند در نظر داشته باش كه با پنج كس همنشين نشوى، و با آن ها گفتگو و رفاقت در راهى نكنى گفتم پدر جان آن ها كيانند؟ به من معرفى كن، فرمود: زنهار مبادا با دروغگو همنشين شوى زيرا كه او بمنزله سرابى است كه دور را در نظرت نزديك و نزديك را برايت دور جلوه دهد، و زنهار از همنشينى با فاسق و گنهكار بپرهيز كه او به يك لقمه يا كمتر از آن تو را بفروشد، و بر تو باد كه با با شخص بخيل همنشين نگردى زيرا كه او مال خود را در سخت ترين نيازمندي هايت از تو دريغ دارد، و زنهار مبادا با احمق همنشين شوى كه او مى خواهد به تو سود رساند ولى (به واسطه حماقتش) زيانت زند، و مبادا با آن كس كه قطع رحم كند رفاقت كنى كه من او را در دو سه جاى قرآن ملعون يافتم (يكجا) خداى عزوجل فرمايد: (پس آيا اميد داريد كه هرگاه بسرپرستى كارى گمارده شويد فساد در زمين نكنيد و قطع رحم كنيم، ايشانند كه خداوند لعنتشان كرده پس كرشان كرد، و كور ساخت ديدگانشان را )(سوره محمد آيه 22 ـ 23) و نيز (در جاى ديگر) فرمايد: (آنان كه بشكنند پيمان خدا را پس از بستن آن و مى برند آنچه را كه خدا فرموده پيوند شود و فساد كنند در زمين آنها را است لعنت و براى ايشان است بدى آن سراى) (سوره رعد، 25) و نيز در سوره بقره (آيه 27) فرمايد: (آنان كه پيمان خدا را پس از بستنش بشكنند و ببرند آنچه را خداوند دستور داده پيوندش را داده و فساد كنند در زمين ايشانند زيانكاران). (اصول كافى، جلد 4، صفحه:455، رواية:7)

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ سَمِعْتُ الْمُحَارِبِيَّ يَرْوِي عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله ثَلَاثَةٌ مُجَالَسَتُهُمْ تُمِيتُ الْقَلْبَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَنْذَالِ وَ الْحَدِيثُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَغْنِيَاءِ؛ امام صادق عليه السلام از پدرانش رسول خدا عليهم الصلاة و السلام حديث كند كه فرمود صلى الله عليه و آله: سه دسته اند كه همنشينى با آن ها دل را بميراند: همنشينى با اراذل و فرومايگان، و گفت و شنود با زنها، و نشستن با توانگران. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:455، رواية:8)

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ قَالَ لُقْمَانُ عليه السلام لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ لَا تَقْتَرِبْ فَتَكُونَ أَبْعَدَ لَكَ وَ لَا تَبْعُدْ فَتُهَانَ كُلُّ دَابَّةٍ تُحِبُّ مِثْلَهَا وَ إِنَّ ابْنَ آدَمَ يُحِبُّ مِثْلَهُ وَ لَا تَنْشُرْ بَزَّكَ إِلَّا عِنْدَ بَاغِيهِ كَمَا لَيْسَ بَيْنَ الذِّئْبِ وَ الْكَبْشِ خُلَّةٌ كَذَلِكَ لَيْسَ بَيْنَ الْبَارِّ وَ الْفَاجِرِ خُلَّةٌ مَنْ يَقْتَرِبْ مِنَ الزِّفْتِ يَعْلَقْ بِهِ بَعْضُهُ كَذَلِكَ مَنْ يُشَارِكِ الْفَاجِرَ يَتَعَلَّمْ مِنْ طُرُقِهِ مَنْ يُحِبَّ الْمِرَاءَ يُشْتَمْ وَ مَنْ يَدْخُلْ مَدَاخِلَ السُّوءِ يُتَّهَمْ وَ مَنْ يُقَارِنْ قَرِينَ السَّوْءِ لَا يَسْلَمْ وَ مَنْ لَا يَمْلِكْ لِسَانَهُ يَنْدَمْ؛ از لقمان حديث شد كه به پسرش گفت: اى پسر جانم زياد با مردم نزديك مشو كه موجب دوريت از دلهاى آنها شوى (يعنى چون زياد رفت و آمد با مردم كردى موجب ملال و خستگى آن ها شود و در نتيجه مورد بى مهرى آنان واقع شوى) و يكسره از آنان دورى مكن كه (اعتنايت نكنند و) خوار و بى مقدار شوى، هر جاندارى همانند خود را دوست دارد و آدمي زاد هم بمانند خود دوستى ورزد، كالاى خود را جز در نزد خريدار و جويايش پهن مكن و چنانچه ميان گرگ و گوسفند دوستى نباشد همچنين ميان نيكوكار و بدكار دوستى نباشد و هر كه بقير نزديك شود پاره اى از آن به او بچسبد همچنين هر كس با تبهكار در زندگى شريك شود از روشهاى او بياموزد و هر كه جدال و ستيزه جوئى را دوست دارد دشنام خورد و هر كه به جاهاى بد رود متهم گردد و كسى كه با رفيق بد همنشين شود در امان نباشد و هر كه زبان خود را نگه ندارد پشيمان گردد. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:456، رواية:9)

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَصِيرُوا عِنْدَ النَّاسِ كَوَاحِدٍ مِنْهُمْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله الْمَرْءُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ وَ قَرِينِهِ؛ حضرت صادق عليه السلام فرمود: با بدعت گذاران هم صحبت نشويد و هم نشين نگرديد كه در نظر مردم چون يكى از آن ها شويد، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: انسان هم كيش دوست و رفيق خويش است. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:456، رواية:10)

از مجلسى رحمه الله علیه ـ ظاهراً مقصود اين است كه در نزد مردم بدان متهم است و آن را دليل آورده است و شايد مقصود اين باشد غير از تهمت مفسده ديگرى هم دارد و آن اين است دين دوستش به او سرايت مى‌كند و اقعاً چنان چه گذشت كه شر واگيره دارد.

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَعْقُوبَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّكَ أَسَرَّ مَا تَكُونُ مِنْ نَاحِيَتِهِ أَقْرَبُ مَا يَكُونُ إِلَى مَسَاءَتِكَ؛ عبيد بن زراره گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: بپرهيز از دوستى با احمق زيرا كه تو هر چه از جانب او شادتر باشى او ببدى رساندن بتو نزديك تر است (گويا مقصود اين است كه هر چه به دوستى او خوشحال تر باشى خطر زيان رساندن او بواسطه حماقتش به تو نزديكتر شود). (اصول كافى، جلد 4، صفحه:456، رواية:11)

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ وَ عُثْمَانَ بْنِ سُلَيْمَانَ النَّخَّاسِ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ وَ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام اخْتَبِرُوا إِخْوَانَكُمْ بِخَصْلَتَيْنِ فَإِنْ كَانَتَا فِيهِمْ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ مُحَافَظَةٍ عَلَى الصَّلَوَاتِ فِي مَوَاقِيتِهَا وَ الْبِرِّ بِالْإِخْوَانِ فِي الْعُسْرِ وَ الْيُسْرِ؛ مفضل بن عمر و يونس بن ظبيان گويند: حضرت صادق عليه السلام فرمود: برادران خود را با دو خصلت آزمايش كنيد پس ‍ اگر آن دو خصلت در آن ها بود خوب است، و گرنه دور شويد، دور شويد، دور شويد: مواظبت او بر نمازهايش در اوقات آن، نيكى به برادران در سختى و گشايش. (اصول كافى، جلد 4، صفحه:497، رواية:7)

منابع

گروهی از محققان و پژوهشگران، سایت تربیت.